Jak uczyć się grać na pianinie - nauka nut
Wielu klientów pyta, jak rozpocząć naukę gry na pianinie, czyli:
jak nauczyć się czytać nuty
jakie podręczniki / materiały polecam do nauki
jak ćwiczyć gamy i pasaże
jak połączyć obydwie ręce
Poniżej odpowiedzi - zapraszam. :)
Zachęcam też do zapoznania się z nagraniem o nauce nut:
Czyli jak zacząć naukę nut?
1. Alfabet
Pierwsza sztuczka to korzystanie z alfabetu. Nuty idą tak jak w alfabecie, choć zaczynając od C, czyli: C, D, E, F, G.. AHa … Wykrzyknienie AHa to jakby przypomnienie (i nuty A i H), po którym następuje powrót do C. W ten sposób bardzo łatwo zapamiętać kolejność nut. Następnie można odliczać, która nuta jest obok, na sąsiedniej linii w pięciolinii lub między liniami. Nie ma powodu, aby siedzieć godzinami i uczyć się każdej nuty na pamięć.
2. Zapamiętanie na początek 2 nut
Wskazówka druga to zapamiętać na początek dwie nuty. Nie warto starać się od razu zapamiętać każdej nuty na pięciolinii, przed rozpoczęciem pierwszego w życiu utworu. Polecam zapamiętanie dwóch nut, a położenie kolejnych nut można jakby odliczać względem tych, które już znamy. Ja polecam zapamiętanie nuty C i G, bo są bardzo często używane w początkowych utworach, a równocześnie są w sporej odległości od siebie, odległości kwinty, więc łatwiej będzie odliczać kolejne nuty potrzebne do zagrania pierwszych nieskomplikowanych utworów.
3. Gra
Kolejna rzecz, o której należy pamiętać, to by po prostu zacząć grać. Nie warto siedzieć i myśleć o tym, która nuta jest na której linii. Lepiej wziąć nuty prostych utworów i zachować się tak jak przy nauce języka. Gdy uczymy się języka, wówczas warto wziąć prostą książkę w tym języku i zacząć czytać. Gdy dane słówko powtórzy się 10 razy to wtedy wiemy, że to jest naprawdę ważne słowo i warto się go nauczyć. Tak samo jest z nutami - jeśli dana nuta pojawia się po raz drugi, trzeci w kilku pierwszych taktach, to zrozumiemy, że ta nuta to jest D a ta, to jest F i bez dużego wysiłku zapamiętamy je.
Oto schemat nut na pięciolinii oraz na klawiaturze:
Nuty na klawiaturze. Źródło:: https://pianino.xmc.pl
Jakie nuty i materiały wybrać do nauki gry na pianinie:
Umiejętność lokalizacji nut na pięciolinii oraz na klawiaturze to etap początkowy. Kolejnym celem jest to, by czytać nuty coraz bardziej biegle, czyli coraz szybciej, z coraz krótszym czasem zastanowienia się przed każdą nutą. Taką biegłość nabywa się przez cierpliwe ćwiczenie, przez wiele lat. :) Jakie nuty wybrać do nauki?
Na pierwsze tygodnie i miesiące nauki gry polecam bardzo podstawowe zbiory nut, np.:
“Łatwe piosenki na fortepian” w opracowaniu M. Biskupskiej i D. Bruce
“Krasnoludki grają na fortepianie” Marii Grzebalskiej, wydane przez PWM
Oczywiście mogą to być inne zbiory nut o podobnym poziomie trudności.
W kolejnych miesiącach i latach zazwyczaj (standardowo, np. w szkołach muzycznych) pracuje się równocześnie nad kilkoma utworami - trzema lub czterema w tym samym czasie. Powinny to być utwory różnego rodzaju, czyli:
etiuda
utwór J. S. Bacha: preludium lub inwencja, ewentualnie inne utwory barokowe
sonatina (łatwiejsza) lub sonata (trudniejsza)
utwór dowolny
Poniżej sugerowane zbiory nut do ćwiczenia w pierwszych miesiącach i latach nauki:
Etiudy:
"Etiudy na fortepian" - PWM, pod redakcją: W. Sawicka, G. Stempniowa, tom 2 lub 3
"Małe etiudy dla początkujących" - H. Gnesina
"Etiudy dla dzieci na fortepian" - PWM, pod redakcją: S. Raube, tom 2
Utwory J. S. Bacha lub inne kompozycje barokowe:
"Dawne tańce i melodie" - PWM, redakcja: J. Hoffman, A. Rieger, tom 1 lub 2
"Łatwe utwory na fortepian" - J. S. Bach, PWM, red. Drzewiecki, Ekier, Hoffman, Rieger
"Małe preludia" - J. S. Bach, PWM
"Inwencje dwugłosowe" - J. S. Bach, PWM
Sonatiny / Sonaty:
"Wybrane sonatiny na fortepian" - PWM, redakcja: J. Hoffman, A. Rieger, tom 1
"Sonatiny dla dzieci na fortepian" - PWM, redakcja S. Raube, tom 1
"Łatwe sonatiny na fortepian" - redakcja: M. Niemira, tom 1
Haydn, Mozart - Utwory Mistrzów dla młodzieży na fortepian (oryginał: "Meister für die Jugend - Berühmte Stücke für Klavier")
Utwory dowolne:
"W Krainie Melodii" - zbiór łatwych utworów na fortepian (dowolny tom)
"Przeboje Mistrzów" - Wydawnictwo Muzyczne Korn (dowolny tom)
"Wielkie przeboje mistrzów" - Wydawnictwo Marcus
Jak Państwo zauważyli, większość zbiorów nut, które polecam są wydane przez PWM, czyli Polskie Wydawnictwo Muzyczne. Jest to ważne z uwagi na staranne i dobre opracowanie nut (czyli dobre sugestie palców i dynamiki). Polecam więc właśnie to wydawnictwo.
Jak ćwiczyć gamy i pasaże:
Gamy i pasaże to podstawa, dzięki której pianista może ćwiczyć zarówno pracę palców i technikę gry, jak też panowanie nad dźwiękiem.
Gamy to dźwięki w danej tonacji grane kolejnymi palcami, mogą być grane przez jedną, dwie lub cztery oktawy. Pasaże z kolei to bardziej oddalone od siebie dźwięki, oczywiście też w odpowiedniej tonacji, grane odpowiednimi palcami. Do ćwiczeń gam i pasaży polecam zbiór “Gamy i pasaże na fortepian cz. 1” pod red. Zbigniewa Drzewieckiego, Jana Ekiera, Jana Hoffmana, Adama Riegera.
Ćwiczenie gam i pasaży, pozornie nieciekawe, umożliwia prawdziwą pracę nad dźwiękiem. Jest to ćwiczenie, gdy nie trzeba myśleć, które dźwięki zagrać, całość uwagi może być skupiona na tym, w jaki sposób dźwięk jest wydobywany. Czyli jest to taki etap, kiedy pracuje się nad brzmieniem, a nie znajomością nut. Oczywiście równocześnie ćwiczona jest też technika gry. Jednak najważniejsze jest to, że grając gamy i pasaże, można skupić się na wielu elementach:
czy ręka jest dobrze oparta (czy nie jest spięta)
czy grający ma kontrolę nad dynamiką, czyli czy umie zagrać całość bardzo cicho albo bardzo głośno, utrzymać jednakowe natężenie głośności, gdzie żaden dźwięk gamy czy pasażu nie wyskakuje pod względem dynamicznym
czy całość jest grana równo pod względem tempa (warto ćwiczyć w różnym tempie, ale równo)
czy grający umie wydobyć dokładnie taki dźwięk, jaki chce uzyskać (np. łagodny, ostry, akcentowany, itd.)
Warto każde dłuższe ćwiczenie rozpoczynać od zagrania gam i pasaży. Jak ćwiczyć gamy i pasaże?
zazwyczaj przez pewien okres (1 - 2 miesięcy) gra się jedną “parę”, czyli gamę i pasaże w tonacji dur oraz gamę i pasaże w tonacji moll, gdzie tonacja jest o tej samej ilości krzyżyków / bemoli. W zbiorze “Gamy i pasaże na fortepian” przedstawione są kolejne tonacje, co na pewno będzie pomocne w ćwiczeniu. Np. tonacja C-dur oraz a-moll nie mają żadnego znaku przy kluczu, można więc od nich rozpocząć ćwiczenie. Czyli na początku nauki warto przez kilka tygodni ćwiczyć gamy i pasaże w tonacji C-dur oraz a-moll. W kolejnych tygodniach / miesiącach można zmienić tonację np. na G-dur i e-moll, czyli gamy i pasaże z jednym krzyżykiem (nutą Fis). Po około 2 miesiącach zmieniamy tonację gam i pasaży, zwiększając ilość znaków przykluczowych
w pierwszych tygodniach i miesiącach proponuję ćwiczyć każdą ręką osobno, zarówno gamy jak i pasaże w obrębie 1 oktawy
w kolejnych miesiącach i latach ćwiczenie gam i pasaży będzie trudniejsze - stopniowo warto przejść z ćwiczeń w 1 oktawie do gry przez dwie oktawy, a następnie jeszcze przez 4 oktawy (po kilku miesiącach proponuję grać już razem, obydwoma rękoma)
dodatkowo po 2 -3 latach warto dodać ćwiczenie gam i pasaży granych rozbieżnie
Jak połączyć ręce podczas gry na pianinie?
Dużym wyzwaniem jest etap połączenia obydwu rąk. Nie ma na to prostej recepty. Jeden ze sposobów to ćwiczenie osobno prawej i lewej ręki, oraz późniejsze ich połączenie w dużo wolniejszym tempie. Czyli warto wyćwiczyć każdą rękę osobno na 100%, tak, by móc grać jej partię bez patrzenia na klawiaturę. Dopiero wtedy zacząć grać razem, w bardzo wolnym tempie.
Drugim sposobem jest ćwiczenie gry od razu obydwoma rękoma, jednak wówczas warto zacząć od bardzo prostych utworów, gdzie jednak ręka (zazwyczaj prawa) prowadzi melodię, a lewa ręka pojawia się rzadziej, w formie pojedynczych dźwięków.
Połączenie rąk, gdzie każda ręka ma nuty zapisane dodatkowo w innym kluczu, jest naprawdę dużym wysiłkiem. Warto więc traktować to jako doskonałe ćwiczenie mózgu - i doceniać tę trudność, a nie jako przeszkodę, którą chcemy jak najszybciej pokonać. :)
Kiedy kupić pianino?
Często pojawia się pytanie, czy trzeba kupić pianino już w momencie, gdy zaczynamy pierwsze lekcje gry.
Jeżeli dziecko rozpoczyna naukę w szkole muzycznej lub jeśli dorosły podejmuje decyzję, że będzie intensywnie od razu ćwiczył - wówczas lepiej będzie kupić pianino w pierwszych tygodniach od rozpoczęcia nauki gry. Jednak jeśli rozważamy pianino dla dziecka, które rozpoczyna naukę w formie lekcji indywidualnych, w spokojnym tempie, wówczas pewien okres bez instrumentu w domu ma pewne zalety: po pierwsze w takim przypadku dziecko ma kontakt z klawiaturą jedynie przy nauczycielu, czyli doskonale jest kontrolowana praca rąk - nie ma ryzyka, że dziecko ćwiczy złą techniką.
Drugą jest kwestia psychologiczna - czas oczekiwania na własny instrument pozwala dzieciom na większe docenienie pianina. Długo wyczekiwany instrument nie znudzi się po kilku dniach. :) Podobnie działa - co wiem już od klientów - opcja wynajmu z wykupieniem, czyli wynajem pianina, które można zatrzymać i wykupić, ale też oddać. Świadomość, że być może pianino jest tylko na jakiś czas, zachęca do skorzystania z niego.